Analizując kwestie ubezpieczenia pracy projektantów, trzeba przede wszystkim pamiętać o rozróżnieniu dwóch kwestii – ubezpieczenia osób fizycznych wykonujących samodzielnie funkcje techniczne w budownictwie i polis dla biur projektowych. W pierwszym przypadku mamy do czynienia z obowiązkiem wykupienia polisy OC przez osoby fizyczne zrzeszone w ramach samorządu zawodowego. Biura projektowe takiego obowiązku ustawowego nie mają, ale w praktyce, każde z nich posiada odpowiednie ubezpieczenia. W przypadku dużych inwestycji powszechnym jest kupowanie odrębnych ubezpieczeń dla konkretnego kontraktu, wymagają tego najczęściej sami inwestorzy.

Typowymi ryzykami, które są przedmiotem polis, zarówno osób fizycznych, jak i prawnych, są wszelkie szkody i błędy powstające podczas prac projektowych. Zalicza się do nich m.in. ewentualne błędy przy doborze rozwiązań technologicznych, spełnieniu norm prawnych, wyborze materiałów, a także nieprawidłowości w obliczeniach zawartych w projekcie. Dlaczego ubezpieczenie obejmujące te kwestie jest takie ważne? Wykonawcy robót budowlanych nie mają obowiązku szczegółowej, merytorycznej weryfikacji dostarczonej dokumentacji projektowej celem weryfikacji pod kątem ewentualnych wad projektu. Muszą oni tylko umieć odczytać projekt i zrealizować inwestycję zgodnie z nim. W związku z tym ubezpieczenie uwzględnia odpowiedzialność za szkody, które powstaną lub zostaną wykryte na dowolnym etapie inwestycji, w tym w toku prac budowlanych, ale również – z zastrzeżeniem ustawowych terminów przedawnienia – w fazie eksploatacji obiektu.

Obowiązkowe OC architektów i inżynierów budownictwa obejmuje swoim zakresem wszystkie czynności zawodowe i następstwa ewentualnych szkód powstałych w wyniku błędów w projekcie, m.in. szkody osób trzecich (w tym osobowe), błędy projektowe czy niedopełnienie obowiązków, ale tylko w zakresie posiadanych uprawnień. Trzeba jednak zauważyć, że ustawowo określony jest limit sumy gwarancyjnej obligatoryjnego ubezpieczenia, który wynosi równowartość 50 tys. euro. Dlatego wiele osób decyduje się zawierać również tzw. ubezpieczenia nadwyżkowe, zwiększające tę sumę, ponieważ jak pokazuje praktyka, w wielu przypadkach suma gwarancyjna ubezpieczenia obowiązkowego może okazać się niewystarczająca do pokrycia roszczeń poszkodowanych, a wyczerpanie limitu z polisy nie zwalnia z obowiązku opłacenia wszystkich wydatków związanych z usunięciem wad.

Pracownie projektowe zawierają z kolei ubezpieczenia dobrowolne, które mają podobny zakres do polis OC inżynierów budownictwa. W przypadku tego typu ochrony trzeba jednak zwrócić uwagę na dwie rzeczy.

Po pierwsze fakt posiadania indywidualnych, obowiązkowych ubezpieczeń OC przez pracowników pracowni projektowej, nie zwalnia pracowni z odpowiedzialności za ewentualne błędy w trakcie realizacji kontraktów, ani nie można z polis OC pracowników z uprawnieniami budowlanymi pokryć roszczeń kierowanych do biur projektowych – obowiązkowe ubezpieczenie OC dotyczy bowiem jedynie osób fizycznych wykonujących samodzielne funkcje w budownictwie w zakresie posiadanych uprawnień budowlanych.

Po drugie, i to jest bardzo istotna różnica w porównaniu do polis obowiązkowych, ubezpieczenia dobrowolne zawierane przez biura projektowe mogą obejmować też odpowiedzialność za szkody spowodowane przez podwykonawców.

Niezależnie od rodzaju polisy (obowiązkowa, dobrowolna), w ramach odpowiedzialności gwarancyjnej ubezpieczyciele chronią odpowiedzialność deliktową, jak i kontraktową, a także szkody wyrządzone wskutek rażącego niedbalstwa.

Przedmiotem polis są też ryzyka kosztów przebudowy i przeprojektowania przez osoby trzecie. Z ubezpieczenia można również pokryć tzw. czystą stratę finansową. Co to oznacza w praktyce? Są to koszty, które trzeba ponieść mimo braku szkody w mieniu lub na osobie, przykładowo, w projekcie pominięte zostanie wejście do jakiegoś pomieszczenia czy konieczność przebudowy instalacji ochrony przeciwpożarowej wykonanej na podstawie wadliwego projektu, aby uzyskać pozwolenie na użytkowanie.

Oferta ubezpieczeń dla osób fizycznych, jak i prawnych jest bogata. Oferują je czołowi ubezpieczyciele działający na polskim rynku. Ubezpieczenia te obejmują tworzenie projektów, nadzór autorski nad ich wykonaniem, sprawdzanie projektów, czy wykonywanie nadzoru inwestorskiego. Ceny obowiązkowych ubezpieczeń, z racji na jednolitą wysokość sumy gwarancyjnej, 50 tys. euro, rozpoczynają się od kilkudziesięciu złotych w skali roku i rosną do kilkuset w zależności od wysokości sumy gwarancyjnej w ubezpieczeniu nadwyżkowym. Z kolei w przypadku ubezpieczeń dobrowolnych, zawieranych przez biura projektowe, na cenę wpływa też kilka innych czynników poza wysokością sumy gwarancyjnej. Przede wszystkim ubezpieczyciele weryfikują doświadczenie projektowe biura, dotychczasową szkodowość, czyli historię roszczeń, a także dokładnie analizują, z jakimi branżami ono współpracuje i jakiego typu projekty tworzy. Ponadto na cenę wpływ ma wysokość oczekiwanej sumy gwarancyjnej, zakres ubezpieczenia, zrealizowane oraz planowane przychody z działalności projektowej. W przypadku mniejszych biur, ceny ubezpieczeń z sumą gwarancyjną rzędu 1-2 mln zł to wydatek kilku tysięcy złotych rocznie. Gdy jednak mamy do czynienia z poważnymi inwestycjami, jak w branży energetycznej czy paliwowej, i obiektami o dużej wartości, to ceny polis OC dla biur projektowych odpowiednio wzrastają i potrafią sięgać nawet setek tysięcy złotych – w przypadku inwestycji rzędu kilkudziesięciu czy kilkuset milionów zł.

Jak wspominałem na początku, trzeba też pamiętać, że w przypadku dużych i ważnych przedsięwzięć zdecydowana większość inwestorów oczekuje zawarcia odrębnego ubezpieczenia OC z tytułu błędów projektowych dla konkretnej realizacji.